روش گاتمن برای پیدایش روابط سالم در خانواده، شکلی از درمان و آموزشِ زوجمحور است. این روش از تحقیقات جان گاتمن، دکترای روانشناسی، روی روابط زوجین گرفتهشده است. او در طول بیش از 40 سال، عناصر رابطهای پایدار میان زوجین را شناسایی و آزمایش کرده است و همراهِ همسرِ روانشناسش جولی شوارتز گاتمن، یک چارچوب درمانی بالینیِ معروف به «روش گاتمن» به وجود آورده است.
یکی از اصول روش گاتمن این است که تعاملات مثبت و سازنده زوجین باید پنج برابر بیشتر از تعاملات منفی و مخرب آنها باشد، زیرا اثر مخرب احساساتِ منفی، مانند حالت دفاعی گرفتن (تأثیر «حالت دفاعی گرفتن» بر ازدواج ) و تحقیر (تأثیر «تحقیرشدگی» بر ازدواج ) بیشتر از اثر سازنده احساساتِ مثبت در ازدواج است. ازاینرو گاتمن تراپی با توسعه مهارتها و دانش ضروری برای زوجها اهداف زیر را دنبال میکند:
- حفظ علاقه و تحسین یکدیگر
- توجه به شریک زندگی برای برآورده کردن نیازهای او
- مدیریت اختلافات
- چگونگی واکنش زوجها زمانی که به هم آسیب میرسانند و راه ترمیم روابط آنها
چه زوجهایی به این مشاوره ازدواج نیاز دارند؟
گاتمن تراپی یک روش درمانی همهجانبه است که به همه زوجها، در هر سنی و در هر مرحلهای از ازدواج که باشند خدمات ارائه میکند. این روش را میتوان برای بسیاری از مشکلات یک رابطه به کار برد، اما بهطور مشخص برای زوجهایی مفید است که شرایط زیر را داشته باشند:
• گرفتارِ اختلافات دیرینه
• رویارو شده با خیانت
• دارای کشمکش در ارتباطات
• دچار رکود رابطه یا درافتادن در فاصله عاطفی
• دارای مشکل در مسئلهای خاص مثلِ پول، مسائل پدر و مادری یا رابطه جنسی
سراسر روش درمانی گاتمن مبتنی بر الگوهای تعاملِ زوجین است. زن و شوهر طی این روش مهارتهای ایجاد رابطه و حل مسئله را در کنار و همراه یکدیگر یاد گرفته و اجرا میکنند.
چه انتظاری از زوجدرمانی گاتمن داشته باشیم؟
زوجها درمان را با ارزیابی فرآیندِ این روش و مرور کلی چیستی آن آغاز میکنند. در ادامه گامهای زیر برداشته میشود:
• هر یک از زوجین با به اشتراک گذاشتنِ سرگذشتِ رابطه، پشتوانه و دلایل خود برای آن و اهدافی که برای درمان دارد، با درمانگر گفتگو میکند.
• یک بازبینی و بررسی کامل از رابطه صورت میگیرد و این شاملِ ورود به مباحثی است که زوجین در مورد آن اختلافنظر دارند.
• آموختنِ مؤلفههای پژوهشمحور گاتمن درباره رابطهای سالم در خانواده.
• تقویت و تشجیعِ علاقه و احترامی که اولینبار زوجین را به هم جذب کرد.
• آموزش مستقیمِ مهارتهای تعاملی و ایجاد اعتماد توسط درمانگر.
• کسب ابزارهایی برای بررسی و حفظِ سلامت رابطه، بدون نیاز به مشاوره ازدواج.
طول درمان در این روش بستگی به میزان وخامت چالشهای زن و شوهر دارد. محققانی که این روش را مطالعه کردهاند، معیار را بر ده جلسه گذاشتهاند، اما درنهایت مدتزمانْ تصمیمی است که توسط زوجین و درمانگر گرفته میشود. در برخی موارد، مانند خانواده و زوجی که در بحران قرار دارند، درمان بهطور فشرده در طول دو تا چهار روز انجام میشود.
زوجدرمانی گاتمن چگونه کار میکند؟
روش گاتمن بر اساس دههها تحقیق و مشاهدهی نحوه تعامل زوجها خلقشده است. گاتمن دریافت که منفینگری تأثیر عمیقی بر مغز ما میگذارد، و اگر زوجها برای تقابل با وقوع منفینگری در زندگی مشترک خود کاری نکنند، ازنظر عاطفی میان آنها فاصله میافتد.
این روش، حالات ذهنی و رفتارهایی را که اساسِ صمیمیتاند، شناسایی کرده و موردتوجه قرار میدهد و بهاینترتیب زوجین را یاری میکند تا جهتگیری مثبتی که آنها را در شرایط ناراحتکننده حفظ میکند، نسبت به یکدیگر داشته باشند.
درمان حاصل از این روش، بر 9 بخشِ رابطهای سالم متمرکز است، چیزی که گاتمن آن را «خانه رابطه سالم» مینامد (خانهی رابطه سالمِ دکتر گاتمن چیست؟ ). این خانه شامل موارد زیر است:
1. نقشههای عشق بسازید: بررسی اینکه زن و شوهر چقدر جهانِ درونی یکدیگر را میشناسند، که شاملِ امیدها، عوامل تنشزا، نگرانیها و خواستههای آنها است.
2. علاقه و تحسین خود را به اشتراک بگذارید: تمرکز بر میزان احترام و محبتی که بین زوجین در خانواده وجود دارد. دکتر گاتمن این بخش را «پادزهر تحقیر» مینامد.
3. بهجای رویگردانی، به همسرتان توجه نشان دهید: از همسر خود آگاه باشید و وقتی حس میکنید او ازنظر عاطفی به چیزی نیاز دارد، واکنش مناسبی نشان دهید.
4. مثبت اندیشی: با نگرشی مثبت با مشکلات زندگی مشترک مواجه شده و به ترمیم شکستهای رابطه بپردازید.
5. مدیریت اختلاف: درحالیکه وجود اختلاف در یک رابطه و زندگی مشترک اجتنابناپذیر است، و حتی گاهی اوقات میتواند مفید باشد، گاتمن بیان میکند که مدیریتِ آن با حلِ آن متفاوت است. برخی از مشکلات را میتوان حل کرد، اما بسیاری از اختلافاتِ روابط صرفاً باید مدیریت شوند.
6. رؤیاهای زندگی را به واقعیت تبدیل کنید: فضایی بیافرینید که همسرتان را تشویق میکند تا صادقانه درباره امیدها، ارزشها، عقاید و رؤیاهای خود صحبت کند.
7. معنایی مشترک ایجاد کنید: فهمِ سرگذشتها، داستانها و استعارههای مهمِ رابطه و ازدواج خود.
8. اعتماد: زنوشوهری به هم اعتماد دارند که هر دو میدانند همسرشان هم فکرش هم عملش به نفع آنها و زندگی مشترکشان است.
9. تعهد: زنوشوهری متعهدند که میدانند همسرشان طی مسیرهای ناهموار زندگی همراهشان خواهد ماند و برای عبور از آنها تلاش خواهد کرد. این بخش شامل سپاسگزاری از شریک زندگی در این خصوص است که او چگونه آدمی است و چه کاری برای پیوند ازدواج خود انجام میدهد.
گرچه دیدگاهها و خواستههای فردی نادیده گرفته نمیشوند، ولی تمام جلسات درمانی روش گاتمن همراه با هر دو طرف انجام میشود و درمانگران مزیتی برای اسرار دو طرف قائل نمیشوند.
جمعبندی
در ادامه آشنایی با مشاورههای پیش از ازدواج و حین ازدواج، این مطلب به آشنایی با زوجدرمانی گاتمن اختصاص داشت. این روش چکیده پژوهشهای پروفسور گاتمن استاد بازنشسته روانشناسی در آمریکا است. تمرکز تحقیقات گاتمن روی راهکارهای دوام ازدواج قرار دارد. گاتمن رؤیایی فکر نمیکند، اما تأکید دارد نسبت عوامل مخرب (چهار عامل اصلی اختلافاتِ ازدواج ) به عوامل سازنده (پنج مهارت ارتباطی که روابط ما را عمیقتر میکند)، باید 1 به 5 باشد. از زوجهایی که گرفتار مشکلات دیرینه در خانواده هستند تا زوجهایی که مشکل مقطعی دارند میتوانند از گاتمن تراپی بهره ببرند. در این نوشته از روش کار درمانگران گاتمن برای شما گفتیم و طرح کلی گاتمن از یک رابطه سالم را که در قالب تمثیلِ «خانه رابطه سالم» بیان میشود، شرح دادیم.
منبع
این مطلب برگرفته از مقاله « The Gottman Method» از وبسایت «psychologytoday» است.