رابطۀ سمّی، رابطه‌ای است که در آن احساسِ مورد حمله واقع‌شدن، عدمِ همراهی، تفاهم و احترام می‌کنید. یک رابطه زمانی سمّی است که به هر نحوی بهروزی و آسایش خاطر شما را از لحاظ عاطفی، روانی و حتی فیزیکی به خطر بیندازد.

به طور کلی‌تر، هر رابطه‌ای که به‌جای بهتر کردن حال شما، باعث بدتر شدن آن شود، می‌تواند رفته‌رفته به رابطه‌ای سمّی بدل گردد. روابط سمّی محدود به حوزۀ خاصی مثل ازدواج نیستند و می‌توانند در هر زمینه‌ای وجود داشته باشند. ممکن است شاهد روابط سمّی حتی در میان اعضای خانواده خود باشید.

افرادی که گرفتار بیماری‌های روانی مانند اختلال دوقطبی، افسردگی شدید یا حتی تمایل به افسردگی هستند، ممکن است به شکل ویژه‌ای مستعدِ روابط سمّی باشند، چراکه همین حالا نیز، نسبت به احساسات منفی حساس‌ترند. در این مطلب شما را با روابط سمّی آشنا می‌کنیم.

نشانه‌های رابطۀ سمّی

تنها خود شما می‌توانید بگوید جنبه‌های منفیِ رابطه‌تان بیشتر از جنبه‌های مثبت است یا خیر. اما چنانچه کسی به طور مداوم بهروزی و حال خوب شما را با گفتار، عمل یا بی‌عملی‌اش تهدید کند، به‌احتمال زیاد در رابطه‌ای سمّی با او هستید.

روابطی که در آن‌ها سوءرفتارِ فیزیکی یا کلامی جریان دارد، به‌طورقطع سمّی محسوب می‌شوند. اما نشانه‌های کمتر آشکارِ دیگری از سمّی بودن رابطه وجود دارد که به‌قرار زیرند:

بیشتر از آنکه بگیرید، می‌دهید و درنتیجه احساس می‌کنید بی‌ارزشید و از درون تهی شده‌اید.
به طور مداوم احساس می‌کنید به شما بی‌احترامی می‌شود یا برآورده‌شدن نیازهایتان مهم نیست.
به‌مرورزمان احساس می‌کنید عزت‌نفستان ضعیف شده است.
پس از هر بار صحبت با شخص موردنظر، احساس افسردگی، خشم یا خستگی می‌کنید.
بدترین خصوصیات یکدیگر را به رخ هم می‌کشید.
در حضور آن شخص بهترینِ خودتان نیستید. مثلاً، تمایل به غیبت‌کردن یا بدجنسی در شما بیدار می‌شود.
احساس می‌کنید همیشه باید مراقب گفته‌ها و رفتار خود باشید تا مورد حملۀ او قرار نگیرید.
زمان و انرژی عاطفی زیادی را برای بهتر کردن حال او صرف می‌کنید.
همیشه همه کاسه‌کوزه‌ها سر شما خراب می‌شود. او جوری مسائل را می‌پیچاند که آنچه فکر می‌کردید تقصیر او است، گردن شما می‌افتد.

تفاوت روابط «سمّی» و «سوءاستفاده آمیز»

همه روابط سمّی، سوءاستفاده آمیز نیستند؛ اما همه روابط سوءاستفاده آمیز ممکن است سمّی باشند. در یک رابطه سمّی معمولاً شاهد فقدان احترام و زیر پا گذاشتنِ مرزها هستیم. گاهی این رفتارها بدون آنکه خودِ شخص متوجه باشد رخ می‌دهد.

اما اگر این نوع رفتارها به‌صورت مداوم، عمدی و به‌قصد آسیب‌زدن تکرار شود، می‌توان گفت چنین رابطه‌ای سوءاستفاده آمیز است. سوءاستفاده اشکال مختلفی دارد، ازجمله سوءاستفاده روانی، عاطفی و فیزیکی. معمولاً روابط سوءاستفاده آمیز مستعدِ چرخه‌ای از سوءاستفاده هستند که به‌این‌ترتیب است:

1. شکل‌گیری تنش آغاز می‌شود.

2. عملی سوءاستفاده آمیز رخ می‌دهد.

3. فردِ سو استفاده‌گر عذرخواهی می‌کند یا دیگری را مقصر می‌داند یا سوءاستفاده را ناچیز جلوه می‌دهد.

4. مدتی بدون عمل سوءاستفاده آمیز طی می‌شود؛ اما چرخۀ سوءاستفاده بالاخره تکرار می‌شود.

علاوه بر این نکات، روابط سمّی گاهی نسبت به روابطِ سوءاستفاده آمیز، ذهنی‌ترند. مثلاً اگر در گذشته دروغ شنیده‌اید، هر کسی که دروغ می‌گوید احتمالاً در چشم شما فردی سمّی به نظر می‌آید؛ درحالی‌که شخص دیگری شاید این مسئله را نادیده بگیرد و به فرد دروغگو بازهم فرصت بدهد.

تفاوت «رفتار سمّی» و «رفتار سالم» در ازدواج

برای تعیین سمّی بودن یک رابطه مشترک، باید ببینید چه رفتارهایی بیشترین فراوانی را در رابطه و ازدواج شما دارند.

به‌عبارت‌دیگر، اگر یکی یا هر دوی شما دائماً خودخواه، منفی‌نگر و بی‌ادب باشید، رابطه را سمّی می‌کنید. اما اگر عمدتاً مشوق، دلسوز و محترم باشید، شاید فقط برخی مسائل سمّی وجود داشته باشد که نیاز به رسیدگی دارند. این پایین نگاهی به برخی از نشانه‌های رفتارهای سمّی و سالم در زندگی مشترک می‌اندازیم:

رفتار سمّی	رفتار سالم
تزلزل و سستی	استواری و اطمینان
حسود	عاشق
منفی‌باف	مثبت‌نگر
خودمحور	بخشنده
خودخواه	فداکار
عیب‌جو	مشوق
تحقیر گر	دلگرم‌کننده
شکاک	مطمئن
سوءاستفاده‌‌گر	غم‌خوار
بی‌ادب	محترم

انواع روابط سمّی

توجه داشته باشید که روابط سمّی محدود به روابط زناشویی و ازدواج نیستند. این روابط در خانواده‌ها، محل کار و در میان جمع‌های دوستانه نیز وجود دارند:

منفی‌بافی: برخی افراد با شکایت‌های مداوم، عیب‌جویی و منفی‌نگریِ همه‌جانبۀ خود محیطی سمّی ایجاد می‌کند. دیگر خصوصیات سمّی، مواردی مانندِ کمال‌گرایی، رقابت ناسالم و دروغ‌گوییِ مکرر هستند.

فقدان خودشناسی: گاهی افراد از تأثیر منفی خود بر دیگران بی‌خبرند و بعضاً با شیوه‌های سالم‌ترِ برقراری ارتباط نیز آشنا نیستند. احتمالاً قدرت تشخیص نشانه‌های اجتماعی را ندارند تا ببینند چه زمانی افراد را ناراحت یا چه وقتی احساس سرزنش یا بی‌توجهی در آنها ایجاد می‌کنند.

آسیب عمدی به دیگران: برخی افراد به شکل آگاهانه‌ای بی‌ادب و آسیب‌رسان هستند. در این شرایط شاید احساس کنید جلوی نوک پیکان حملات کلامی و رفتاری آنها قرار گرفته اید. کسی هم ممکن است سعی کند شما را تحت کنترل قرار داده یا مورداستفاده ابزاری قرار دهد، این هم رفتاری سمّی است.

خیانت مداوم: اگر شریک زندگی شما بدون اینکه گامی در جهت تغییر خود بردارد، مدام دروغ گفته و خیانت کند، رابطه را سمّی می‌کند.

سوءاستفاده: رفتار سوءاستفاده آمیز، یعنی فرد به طور مکرر و عمدی به شما آسیب برساند. سوءرفتار چه از نوع غیب کردن باشد چه آسیب فیزیکی، هرگز قابل‌قبول نیست.

جمع‌بندی

به‌طورکلی هر رابطه‌ای که در گذر زمان حال شما را به‌جای بهتر کردن، بدتر می‌کند، رابطه‌ای سمی است. به طور مشخص رابطه‌ای که در آن احساس تنهایی کرده، مدام مورد حملۀ شخصی قرار می‌گیرید، درک نمی‌شوید و احترام نمی‌بینید سمّی است.

نشانه‌های زیادی برای رابطة سمی ذکر شده است، غیر از نشانه‌های پیشین به این موارد هم توجه کنید: تنها یک طرف برای رابطه مشترک انرژی بگذارد، عزت‌نفس فرد در آن تضعیف شود، احساس افسردگی، خشم و خستگی کند، خصوصیات اخلاقی شما در رابطه بد شود، برای همراهی با شخص موردنظر مجبور باشید بیش از حد احتیاط کنید، همیشه شما قربانی خطاها باشید و بدگویی و بی‌احترامی به یکدیگر رواج داشته باشد.

روابط سمی محدود به روابط زناشویی نیستند هر رابطه که با منفی‌بافی، آسیب عمدی به دیگران، سوءرفتار، خیانت مستمر و فقدان درک لازم از تأثیر رفتارهای خود بر دیگری همراه شود، سمّی است.