در قسمت قبل به معرفی روان‌شناسی ازدواج و اهداف آن پرداختیم و سه نظریه مهم در این حوزه را مورد بررسی قرار دادیم؛ در این قسمت به سایر مباحث مطرح در این شاخه از دانش می‌پردازیم.
هشت عنصر صمیمیت زناشویی
وقتی محققان پرسش‌هایی دربارۀ روان‌شناسی ازدواج مطرح می‌کنند، اغلب کنجکاوی آنان این است که زن و شوهرها به چه شیوه‌ای میان خود صمیمیت ایجاد کرده و حفظ می‌کنند. مهم‌ترین پرسش در این زمینه این است: «صمیمیت زناشویی از چه عناصری تشکیل شده است؟» دکتر وارینگ در مقالۀ سالِ 1988 خود صمیمیت را دارای هشت عنصر می‌داند. در واقع زن‌وشوهری که دارای این 8 عنصر باشند، نزدیک و صمیمی اند:
- قدرت حل اختلاف: زن و شوهر تا کجا اختلاف‌نظرهای خود را راحت حل می‌کنند.
- محبت: میزان نزدیکی عاطفیِ زن و شوهر.
- همبستگی: احساسی که حاکی از تعهد هر دو طرف به ازدواج و خانواده است.
- تمایلات جنسی: میزان ابراز نیازهای جنسی و برآورده‌شدن آنها در ازدواج.
- شخصیت: میزان اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس زوج‌ها.
- تفاهم: میزان توانایی زوج‌ها برای همکاری و خوش‌گذرانی با یکدیگر.
- استقلال: میزان استقلال زوج‌ها از والدین و فرزندان خود.
- ابراز وجود: میزانی که زن و شوهر افکار، عقاید، نگرش‌ها و احساسات خود را در زندگی مشترک بیان می‌کنند.
پنج زبان عشق
دکتر گری چاپمن ایدۀ پنج زبان عشق را پس از سال‌ها مشاوره ازدواج در سال 1992 منتشر کرد. چاپمن این زبان‌ها را با تمرکز بر چگونگی داشتن رابطۀ عاشقانه و سالم توصیف می‌کند و بناست ما را با شیوه‌های متنوع عشق ورزیدن آشنا کند تا سوادِ عشق پیدا کنیم، آن پنج زبان عبارتند از:
- کلمات تأییدآمیز: یادتان می‌آید که والدینتان چگونه به شما استفاده از کلمات «لطفاً» و «متشکرم» را آموزش می‌دادند؟ گاهی این نکته ساده را در روابط مشترک خود فراموش می‌کنیم. لُب کلام اینکه همۀ ما از شنیدن کلمات مثبت از زبان افرادی که مورد احترام و علاقۀ ما هستند، لذت می‌بریم.
- هدیه‌دادن: معنای هدیه این است که شما به فکر همسرتان هستید. هدیه لازم نیست گران باشد، فقط باید بادقت و توجه انتخاب شود.
- خدمت‌کردن: انجام کارهایی برای همسرتان، مثلِ کارهای خانه در این دسته قرار می‌گیرد. اگر زبان عشق همسرتان همین زبان است، اگر بدون اینکه از شما بخواهد؛ مثلاً کارهای خانه را انجام دهید، خیلی بهتر جواب می‌دهد.
- اختصاص‌دادن وقت برای یکدیگر: گذراندن زمانِ بدون وقفه با یکدیگر و گوش‌دادن و صحبت‌کردن، پیوندهای زناشویی قوی‌تری ایجاد می‌کند. عوامل حواس‌پرتی مثلِ تلویزیون، رایانه و تلفن را خاموش کنید و با تمام توجه به یکدیگر روی بیاورید.
- تماس بدنی: گرفتن دست‌ها، بوسیدن، رابطه جنسی، در آغوش گرفتن و بازیگوشی، همه، راه‌هایی برای ابراز عشق هستند.
بر اساس نظریۀ چاپمن هر کس یک زبان عشق اصلی دارد. در کنار این ایده، چاپمن عقیده دارد که پنج رفتار برای ازدواجی سالم، شاد و بلندمدت ضروری هستند:
- عشق و تشویق
- یادگیری چگونگی مواجهه با شکست‌ها به کمک بخشش و عذرخواهی
- آموختن چگونگی کنترل خشم
- کسب مهارتِ گوش‌دادن
- پذیرش و جدی‌نگرفتن دلخوری‌های جزئی
5 نوع زن و شوهر
در کنار موارد بالا، روان‌شناسانْ ازدواج را بر اساس شیوۀ تعامل زن و شوهر نیز توصیف می‌کنند. البته تقسیم‌بندی آنها بسته به اینکه نظریه محبوبشان چه باشد، متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، مؤسسه گاتمن زن و شوهرها را به پنج دسته تقسیم می‌کند. سه دسته اول، زوج‌های خوشبخت و شاد هستند، برخلاف دو دسته آخر.
- زوج‌های اختلاف گریز: این زوج‌ها دارای یک‌رشته نقاط مشترک هستند که در آنها به همدیگر وابستگی متقابل دارند. وقت زیادی برای متقاعدکردن یا گفتگو با یکدیگر صرف نمی‌کنند. این زن و شوهرها مرزهای مشخصی با یکدیگر دارند، به‌عبارت‌دیگر کاملاً از هم مستقل و دارای علایق خاص خود هستند.
- زوج‌های دم دمی مزاج: رابطۀ این زوج‌ها احساسی است. آنها عاشق بحث‌کردن و متقاعدکردن یکدیگر اند اما درعین‌حال به هم احترام می‌گذارند و از شوخی و خنده در بحث‌های خود استفاده می‌کنند.
- زوج‌های اعتباردهنده: خصوصیات این نوع زوج‌ها، ترکیبی از دو نوع قبلی است. بیشتر از دیگران به دیدگاه یکدیگر توجه می‌کنند و همدل هستند. موضوعاتی برای بحث انتخاب می‌کنند و پس از یک گفتگو، دوست دارند به توافق برسند. البته به‌طورکلی این زوج‌ها اهل ابراز احساساتِ زیاد نیستند.
- زوج‌های متخاصم: در این نوع رابطه به میزان فراوانی عیب‌جویی و گرفتنِ حالت تدافعی دیده می‌شود. توجه چندانی به دیدگاه دیگری نمی‌شود و تا دلتان بخواهد احساس تحقیر وجود دارد.
- زوج‌های متخاصم و طلاقِ عاطفی گرفته: تنها دل‌مشغولی این افراد خودشان است، کاری به کارِ دیگری ندارند و از نظر احساسی فاصله گرفته اند. یک بن‌بست کامل. این زوج‌ها در نهایت طلاق می‌گیرند.
جمع‌بندی
شاخه‌های مختلفی از دانش به مقولۀ پراهمیت ازدواج می‌پردازند و هر کدام از منظری آن را مورد مطالعه قرار می‌دهند، روان‌شناسی ازدواج به خودِ زن و شوهرها پرداخته و جنبه‌های مختلف ازدواج، از عواملی که افراد را به هم نزدیک می‌کند تا اثر شیوه‌هایی تربیتی آنها بر آیندۀ فرزندانشان را مورد مطالعه قرار می‌دهند. روان‌شناسی ازدواج به بررسی رفتارهایی مهمی می‌پردازد که معمولاً به چشم ما نمی‌آیند؛ ولی بر آینده زندگی مشترکمان تأثیر زیادی دارد. آنها انواع نظریه‌های ازدواج و انواع زن و شوهرها را بررسی می‌کنند، عناصر اساسیِ صمیمیت زناشویی را می‌کاوند و با ارائه دستورالعمل‌های کاربردی به سوادِ عشق‌ورزیدن زوجین کمک می‌کنند.
منبع
مقالۀ «What Is Marriage Psychology? +5 Relationship Theories» از وبگاه «positivepsychology»