وابستگی عاطفی در روابط عاطفی زمانی پیش می‌آید که فرد باور پیدا می‌کند که برای بقا، احساس رضایت یا کامل‌شدن به کسی نیازمند است. به‌سادگی می‌توان عشق را با وابستگی اشتباه گرفت، چون هر دو با احساسات شدیدی نسبت به دیگری همراه هستند (نشانه‌های عشق واقعی؛ چگونه عشق واقعی را از شیدایی تشخیص دهیم). افرادی که گرفتار وابستگی عاطفی شده‌اند، فکر می‌کنند «عاشقند»، درحالی‌که درحقیقت صرفاً «نیازمند» اند. افراد دچار وابستگی عاطفی نیاز به توجه، تأیید و حمایت مستمرِ همسر خود در طول زندگی مشترک دارند.
نباید فراموش کنیم که میان تعلق خاطرِ عاشقانه و وابستگی عاطفیِ صرف، تفاوت وجود دارد. در یک سو، عشقْ احساسی عمیق است و کسانی که عاشق هستند به معشوقان خود تعلق خاطر دارند و برقراری ارتباط عاطفی با کسی، لزوماً به معنای این نیست که برای تأییدِ خود، به او وابسته‌اید. اما در سوی دیگر، وابستگی عاطفی زمانی به وجود می‌آید که شما برای داشتن احساس هویت، به دیگری وابسته‌اید.
نمی‌توان روابطی را که بر محور وابستگی عاطفی شکل می‌گیرند، به‌عنوان شکل سالمی از دلبستگی در نظر گرفت، زیرا در این نوع روابط، فردْ فاقد عزت‌نفس یا استقلال است. او احساس وابستگی به معشوق خود پیدا می‌کند و برای حفظ رابطه، حتی اگر احساس خوشبختی نکند، از هیچ کاری دریغ نمی‌کند. این رفتارها ممکن است به‌خاطر ترس از تنهایی باشد.
«عشق» در مقایسه با «وابستگی عاطفی»
«عشقی» که ریشه در ترس دارد، عشق نیست، نیازمندی و احتیاج است. وابستگی عاطفی از دلِ خلئی عمیق متولد می‌شود، خلئی که وقتی به خودتان نرسید شکل می‌گیرد. از همسرتان انتظار دارید که این خلأ را با دادن حس ارزشمندی و امنیت پر کند. اگر همسر خود را مسئول امنیت، خوشبختی و ارزشمندی خود کنید، متعاقباً تلاش می‌کنید که رفتار او خود را به شکلی که دوست دارید کنترل کنید.
طبیعتِ عشق در بخشیدن و دادن است، نه گرفتن. عشق، محتاج نیست. در عشقِ واقعی، کسی بر کسی فرمان نمی‌راند. عشق رابطه‌ای است که بهترین‌ها را برای شما و همسرتان در زندگی مشترک به ارمغان می‌آورد و این‌ها یعنی هرگز نباید در پی تحتِ کنترل درآوردن دیگری باشید و برعکس. اگر عاشق کسی هستید، به خصوصیات اصلی شخصیتِ او نیز متعهد هستید، خصوصیاتی که در گذر زمان رنگ نمی‌بازند.
گداییِ عشق همواره به دل‌شکستگی حتمی و فضایی سرد ختم می‌شود که شما را از عشق واقعی محروم می‌سازد. چیزی که دل را نرم کرده و پذیرش بیشتری به همراه دارد، تمرکز بر عشق و محبت و درک معنای عشقِ شما و همسرتان در لحظه است. اگر آدمی باشید که به طور مستمر به خود و دیگران عشق می‌ورزد، عشق واقعی را احساس خواهید کرد.
نشانه‌های وابستگیِ عاطفی
- افرادی که سابقاً با آنها رابطه داشتید را بی‌نقص و ایده‌آل می‌بینید.
- به همسرتان فشار می‌آورید که آن طوری باشد که شما می‌خواهید، نه آن طوری که واقعاً هست.
- فردی که فکر می‌کنید دوست دارید را خلق می‌کنید.
- به‌جای اینکه ببینید کسی که دوستش دارید واقعاً چگونه انسانی است، بیشتر بر چگونگی رفتار او با خودتان متمرکز هستید.
- محسور این هستید که همسرتان شما را مانندِ چهره‌ای مشهور (سلبریتی) می‌بیند.
- خوشبختی، ارزشمندی و امنیت خاطر خود را مدیون همسرتان هستید.
- وقتی همراه محبوب خود نیستید یا وقتی انتظار دارید پیامک نمی‌دهد، احساس استرس یا اضطراب دارید.
- معمولاً در ذهنتان لیستی از نیازهایی که محبوبتان برای احساس راحتی و امنیت شما باید برآورده کند، ردیف کرده‌اید.
- تصور می‌کنید بدون همسرتان نمی‌توانیدد زندگی کنید.
- ازدست‌دادن کسی که دوستش دارید، شما را می‌ترساند.
- اگر محبوبتان شما را مورد توجه و تحسین قرار ندهد، احساس پوچی و تنهایی می‌کنید.
- وقتی او همراهتان نیست، احساس حسادت می‌کنید.
چطور جلوی وابستگی عاطفی را بگیریم؟
اگر خودتان را دوست ندارید، آن خودِ زیبا و شگفت‌انگیزتان، نمی‌توانید خودِ واقعیتان را ببینید. اگر به خودتان افتخار نمی‌کنید، در جست‌وجوی‌تان برای عشق، صرفاً وابستگی عاطفی نصیبتان می‌شود.
زمانی بهتر می‌توانید از وابستگی عاطفی به دیگران خلاص شوید که آرام‌آرام به خودتان عشق بورزید. دیگر نیاز ضروری به توجه و تأیید دیگری نخواهید داشت. وقتی می‌توانید احترام و عشقی که نیاز دارید و سزاوارش هستید را خودتان به خود بدهید، قادر خواهید بود، بدون اینکه برای داشتن احساس خوشبختی به دیگران وابسته باشید، روابط سالمی با آنها برقرار کنید.
روند آموختن اینکه صرف‌نظر از وجود دیگران، انسان باید از خودش راضی باشد و احساس کامل‌بودن کند، فرایندی طولانی است، اما ارزشش را دارد.
مراجعه به روان‌شناس بالینی
هیچ رابطه‌ای خالی از اختلاف نیست. یادگیری نحوۀ مقابله با اختلافات، نه‌تنها مسائل شما و همسرتان در زندگی مشترک را حل می‌کند، بلکه کمک می‌کند تا رابطه‌ای پایدارتر داشته باشید. اگر فکر می‌کنید وابستگی عاطفیِ شما، منجر به بروز اختلاف در رابطه و ازدواج شما شده است، در صورت تمایل به مشاورۀ ازدواج مراجعه کنید (شیوۀ آمادگی برای مشاورۀ ازدواج). این شروعی خوب است. در مشاورۀ ازدواج، مشاور برای بهبود رابطه، با شما و شریک زندگی‌تان کار می‌کند.
مانند هر مشاوره‌ای، در مشاوره ازدواج هم اشتیاق و تعهد لازم است تا بتوانید احساسات خود را به یکدیگر و به مشاورِ مورداعتماد خود بیان کنید. فراموش نکنید هیچ ضرورتی ندارد که مشاورۀ آنلاین ازدواج موردی خاص باشد که فقط به درد نوعِ خاصی از افراد می‌خورد. این مشاورۀ ازدواج گزینه‌ای بی‌نظیر برای هر کسی است که وارد رابطه‌ای عاطفی شده، صرف‌نظر از جنسیت و سن آن فرد.
توصیه‌هایی برای غلبه بر وابستگی عاطفی
اگر احساس می‌کنید به لحاظ عاطفی وابسته شده‌اید اقدامات زیر را دنبال کنید:
1. محرک‌های اصلی خود را پیدا کنید.
2. تمامی احساسات خود را بپذیرید.
3. هر روز مستقلانه زندگی‌کردن را تمرین کنید.
4. مرزها و محدودیت‌های عملی و شدنی بگذارید.
5. صبوری را به‌تدریج در وجودتان پرورش دهید.
6. اول نیازهای خودتان را برآورده کنید.
7. از کمک تخصصیِ مشاور ازدواج استفاده کنید.
جمع‌بندی
مرز باریکی میان عشق و وابستگی عاطفیِ صرف وجود دارد. عشق دو طرف را توانمند می‌کند، دو عاشق خواهان بهترین‌ها برای هم اند و هرگز در پی تسلط بر دیگری نیستند. در حالی در وابستگی عاطفی یک طرف، امنیت خوشبختی، ارزشمندی و حتی احساس هویت خود را نیز مدیون دیگری است. اگر عاشق باشید در رابطه‌ای متعادل قرار دارید، نه سلطه می‌ورزید و نه زیر بار سلطه می‌روید. نشانه‌های متعدد وابستگی عاطفی را بیان نمودیم، اگر این نشانه‌ها را در خود می‌بینید برای رفع آن باید اول به خودتان عشق بورزید و ارزش وجودی خود را تأیید کنید در گام بعد توصیه‌هایی که برای غلبه بر وابستگی عاطفی ذکر کردیم را دنبال کنید. همچنین مراجعه به روان‌شناس بالینی درصورتی‌که وابستگی عاطفی شما مشکل‌ساز شده است، توصیه می‌شود.
منبع
این مطلب برگرفته از مقالۀ «Is It Love or Emotional Dependency?» از وبگاه «talktoangel» است.