مقدمه
دلزدگی عبارت است از خستگی جسمی، ذهنی و عاطفی ناشی از عدم تطابق بین انتظارات و واقعیت )عباسی،
رمضانی، و جوانمرد، 1395 (. دلزدگی زناشویی کاهش تدریجی دلبستگی عاطفی به همسر است که با
احساس بیگانگ ی، ب ی تفاوتی و ب ی علاقگ ی بین زوجین و جای گزینی احساسات منفی به جای احساسات مثبت
مرتبط است )مایر، 2015 (. علائم دلزدگی زناشویی کاهش انرژی همسر و خانواده، افزایش فاصله روانی بین
همسر و خانواده، نگاه منفی به خانواده و کاهش کارایی امور خانواده و زناشویی است. دلزدگی زناشویی به
عنوان یك پاسخ طولانی مدت به استرس خانواده تعریف میشود که شامل سه بعد اصلی خستگی مفرط ،
بدبینی و وازدگی از خانواده است )السوالکا، 2019 (. از نظر ون پلت ) 2004 ( دلزدگ ی زمانی اتفاق میافتد
که زوجها متوجه شوند که با وجود تمام تلاشهایشان، این رابطه ه یچ معنای خاصی به زندگی آنها نداده و
نخواهد داد. اگرچه همه ازدوا جها از نو عی دلزدگی رنج میبرند، اما بسیاری از این ازدوا جها با کیفیت پایین ی
ادامه دارند و زندگی زناشویی متزلزل، مستعد فروپاشی و مطمئناً با ایدهها و فکر فراوان در مورد جدایی را
تشکیل میدهند )شریفی ، کارسولی و بشلیده، 1390 (. عوامل مختلفی بر کیفیت روابط زن و شوهر تأثیر
منفی م یگذارد و کیفیت رابطه را کاهش م یدهد و در نتیجه باعث دلزدگی میشود که شناسایی آنها
میتواند در جلوگیری از فروپاشی زندگی زناشویی مؤثر باشد؛ از آن جمله میتوان به عوامل شناختی و فرد ی
زوجین اشاره نمود. این عوامل شامل تمایزیافتگی، هوش هیجانی و سلامت روان است.
تمایزیافتگ ی اساس نظریه بوئن است که توانایی فرد را برای تمایز فرآیندهای ذهنی و عاطف ی، صمیمیت و
استقلال از دیگران تعریف میکند )مگ ی و بیزانز ، 2019 (. مفهوم تمایزیافتگی اغلب با استقلال ی ا فردیت
برابری میشود. اگرچه تمایزیافتگ ی از برخی جهات ش بیه فردیت یا جدایی است، اما این مفهوم دقیقاً به
معنای جدایی نیست. تمایزیافتگی توانایی کاهش واکنش عاطفی افراد است تا فرد بتواند افکار و عقای د خود
را بدون توجه به فشارهای اجتماعی بیان کند )باسر، پرتایت، و مولر، 2019 (. در سیستم ازدواج، زمان ی که
تمایزیافتگ ی زوجین زیاد باشد، زو جها به احتمال زیاد به درستی با تعارضها سازگار میشوند، اضطراب و
واکنشهای هیجان ی و در نهایت آمیختگی کمتری دارند )جکیم ویز و همکاران، 2021 (. نتایج پژوهش
کاظمیان مقدم و همکاران ) 1396 (، پورمحسنی و همکاران ) 2020 ( رابطه منفی تمایزیافتگ ی با دلزدگی
زناشویی را بررسی و ت أیید کردهاند.
علاوه بر تما یز پافتگی ، هوش هیجانی یکی از عواملی است که میتواند در ایجاد و حفظ روابط فردی بی ن
زوجین موثر باشد. مهارتها یا تواناییهایی که آگاهی از خود و حالات عاطفی دی گران و توانایی تنظیم یا
استفاده از احساسات برای تأثیر مثبت بر عملکرد و نقش خود را ممکن میسازد )ماتینگل ی و کرایگر، 2019 .)
هوش هیجانی از نظر تئوری و تجربی با توانایی مد یریت و تنظیم احساسات شخصی مرتبط است )زیسبرگ
و ریز، 2019 (. درک متقابل یکی از مهمترین عواملی است که به خوشبختی طولانی مدت زوجها کمك
میکند )مولاوی و جاگاناتان، 2020 (. فقدان بیان احساسات منجر به مشکلاتی در روابط زناشویی م یشو د
)کامل عباس ی و همکاران، 2016 ؛ جنسن، شاسین و گونزالس، 2017 ( و مؤلفههای خوش بینی، همدلی،
ابراز عاطفی، خودآگاهی عاطفی و کنترل تکانه نقش مهمی در روابط زناشویی دارند )بتول و خالی د، 2012 .)
349 ارائه مدل پی شبینی دلزدگی زناشویی براساس تم ایز یافتگی، هوش هیجا نی و.. . | مهد یقلی و همکاران | خانواده درمانی کاربرد ی
تحقیقات )اکسپوزیتو و همکاران، 2019 ؛ اوکانر و همکاران، 2018 ؛ شاره و فشتنقی، 1397 ؛ دوکانهای فرد
و همکاران، 1394 ( اثر هوش هی جانی را بر زندگی زناشویی زوجین بررسی و ت أیید شده است.
یکی از متغیرهای کلیدی در درک عملکرد زناشویی زوجین، سلامت روان است که بر اساس مطالعات پیش
بینی کننده قوی روابط زناشویی تلقی میشود )طاهریها و رحمانی ، 1395 (. نتایج مطالعه بنکدار مازندران ی
و باقری ) 1400 ( نشان میدهد سلامت روان پیش بینی کننده ب ی ثباتی ازدواج زوجین است. جورابچی،
دوایی و مردانی راد ) 1399 ( در دو پژوهش جدا به این نتیجه دست یافتند که بین سلامت روان و
تعهدزناشویی و رضا یت زناشویی زوجین رابطه معناداری وجود دارد. ریاحی، خاجدین و ایزدی ) 2017 ( نشان
میدهد رابطه معناداری بین رضا یت زناشویی و علائم جسمی، اضطراب، عملکرد اجتما عی و افسردگی وجود
دارد.
از متغیرهایی که بر روابط زوجی ن تأثیر میگذارد، تابآوری است )آپریلیانی، واردانی و ساویتری، 2021 .)
تابآوری توانایی تطبیق سطح کنترل با شرایط محیطی است )بری ستو و هیلی ، 2018 (. وجود مؤلفههای
مختلف روان شناختی مانند تابآوری، افراد را از آسیبهای روانی، عاطفی و اجتما عی محافظت م یکند )لو،
تیلو